αδελφότητα

Οργάνωση που αναπτύσσει επαγγελματική, φιλανθρωπική, κοινωνική ή θρησκευτική δράση. Α. ήταν και ενώσεις πιστών στη μεσαιωνική Ευρώπη, συνήθως υπό την προστασία ενός αγίου. Τα όρια μεταξύ συντεχνίας και α. είναι ασαφή, επειδή στην α. μετέχουν μέλη διαφορετικής επαγγελματικής ειδικότητας. Η θέση της α. στο όριο κράτους και εκκλησίας προκαλούσε την καχυποψία τόσο της κοσμικής όσο και της εκκλησιαστικής εξουσίας. Η δομή, ωστόσο, των ενώσεων αυτών, που στηρίζονταν στην πρωτοβουλία και αποφασιστικότητα των μελών τους και στα αισθήματα αλληλεγγύης τους, αποτελούσε έναν σπουδαίο παράγοντα κοινωνικής συνοχής. Σημαντικό ρόλο έπαιξε o θεσμός της α. στη συντήρηση και αύξηση του ελληνισμού, ιδίως κατά την περίοδο της τουρκοκρατίας. Τόσο στις υπόδουλες χώρες όσο και στο εξωτερικό σχηματίστηκε σταδιακά ένα πυκνό δίκτυο ενώσεων που μέλη τους είχαν Έλληνες ορθόδοξους, αρχικά ασχέτως επαγγέλματος. Ωστόσο, o χαρακτήρας αυτών των ενώσεων δεν ήταν αποκλειστικά επαγγελματικός: ήταν επίσης πολιτικός, θρησκευτικός, εκπαιδευτικός, ευρύτερα πολιτιστικός. Η α. είχε τον προστάτη της άγιο του οποίου γιόρταζε κάθε χρόνο τη μνήμη τελώντας λειτουργία και πανηγύρι. Είχε επίσης τα σύμβολά της, τη σημαία και τη σφραγίδα της. Ο τρόπος λειτουργίας της α. προβλεπόταν από σχετικό καταστατικό, το οποίο με τη σειρά του βασιζόταν στα διάφορα προνόμια (θρησκευτικά, πολιτικά, οικονομικά) που παραχωρούσαν οι αρχές της χώρας στην οποία είχε την έδρα της η α. Σύμφωνα προς τα καταστατικά αυτά, τα μέλη της α., οι αδελφοί,ήταν μεταξύ τους ίσοι και τουλάχιστον μία φορά τον χρόνο συνεδρίαζαν σε γενική συνέλευση και εξέλεγαν σώμα από 15 έως 40 μέλη, που ασκούσε όλο τον χρόνο τα έργα της α. Από τα έργα αυτά σημαντικότερα ήταν τα θρησκευτικά και παιδευτικά. Οι α., ιδίως αυτές που βρίσκονταν μέσαστα όρια των εκκλησιών της Δύσης, ίδρυαν ναούς και φρόντιζαν για τη διατήρηση του θρησκευτικού φρονήματος αλώβητου από τις προσβολές της καθολικής προπαγάνδας. Οι α. ίδρυαν επίσης τυπογραφεία και αναλάμβαναν την έκδοση ελληνικών και ξένων συγγραμμάτων. Στο όλο παιδευτικό έργο τους σπουδαιότατη θέση κατέχει η ίδρυση σχολείων, τόσο στις υπόδουλες χώρες όσο και στο εξωτερικό. Τέτοια διάσημα σχολεία ήταν το Φλαγγινιανό Γυμνάσιο της Βενετίας και το Ελληνομουσείο του Λιβόρνο στο εξωτερικό και οι σχολές Χίου, Σμύρνης, Αδριανούπολης κ.ά. στις υπόδουλες περιοχές. Από τις αρχές του 19ου αι., με την προετοιμασία και την έναρξη της Επανάστασης, οι α. παίρνουν έναν σαφέστερα εθνικό προσανατολισμό, ενώ μετά την απελευθέρωση δεσπόζει σταδιακά o επαγγελματικός και μορφωτικός χαρακτήρας. Από τις αρχές του 20ού αι., με την πρόοδο της εθνικής και κοινωνικής συγκρότησης, o θεσμός της α., όπως τον γνώρισαν οι αιώνες της τουρκοκρατίας, αρχίζει πια να παρακμάζει και να αντικαθίσταται από τις νομικά και κοινωνικά σαφέστερα προσδιορισμένες, πλην όμως λιγότερο εμπνευσμένες, σωματειακές ενώσεις (επαγγελματικές ενώσεις, εταιρείες, σωματεία κλπ.). Με τον όρο εξάλλου μοναστηριακήμοναστική α.χαρακτηρίζουμε το σύνολο των μοναχών (αδελφών εν Χριστώ) που συγκροτούν ένα μοναστήρι. Για τη σύσταση μιας μοναστηριακής α. είναι απαραίτητη η συμμετοχή τουλάχιστον τριών προσώπων και η έγκριση της εκκλησιαστικής αρχής. Τα νέα μέλη γίνονται μοναχοί διά της κουράς και αφού προηγουμένως ορκιστούν διά βίου υπακοή, ακτημοσύνη και παρθενία. Η α. διοικείται από το ηγουμενοσυμβούλιο, που εκλέγεται από την ίδια και τελεί υπό την πνευματική καθοδήγηση του ηγουμένου της. Κατ’ αναλογία προς τις μοναστικές α., ιδρύθηκαν στους νεότερους χρόνους α. (σωματεία) από κληρικούς και λαϊκούς (Ζωή, Σωτήρ κ.ά.) που ως διακηρυγμένο σκοπό έχουν τη χριστιανική μόρφωση του κλήρου και του λαού και την ενίσχυση του έργου της εκκλησίας. Α. Αγίου Πάθους (Confrérie de la Passion).Ένωση αστών και τεχνιτών του Παρισιού, που σκοπό είχε την παράσταση των ιερών δραμάτων και κυρίως του Αγίου Πάθους. Ήδη το 1402 ο όμιλος αυτός είχε καταφέρει να μονοπωλεί τις εκδηλώσεις αυτές, παραγκωνίζοντας όλες τις άλλες παρόμοιες ενώσεις. Το 1548, όμως, απαγορεύτηκε στα μέλη της η παράσταση των ιερών μυστηρίων. Από τότε η α. παραχωρούσε το προνόμιό της σε επαγγελματίες ηθοποιούς, παίρνοντας κάποια αποζημίωση. Το καθεστώς αυτό διατηρήθηκε έως το 1676, όταν o Λουδοβίκος ΙΔ’ διέλυσε την α. και η περιουσία της περιήλθε στο Γενικό Νοσοκομείο, στο οποίο υποχρεώθηκαν από τότε να πληρώνουν οι ηθοποιοί τις εισφορές τους. Στην καταβολή της εισφοράς αυτής ανάγονται και τα φιλόπτωχα τέλη που πληρώνουν ακόμη και σήμερα τα γαλλικά θέατρα. Α. Ρουμελιωτών.Εταιρεία που ιδρύθηκε το 1826 στο Ναύπλιο από τους επιζώντες της φρουράς του Μεσολογγίου, με σκοπό την εξυπηρέτηση των οικονομικών συμφερόντων των μελών της. Πολλά μέλη της εταιρείας (Θ. Γρίβας, Χρ. Χατζηπέτρου, I. Σουλτάνης κ.ά.) υπήρξαν ιδρυτικά στελέχη της μεσολογγίτικης Εταιρείας των Φιλοδικαίων. Α. της Παναγίας (Confrerie Notre-Dame).Μυστικό δίκτυο πληροφοριών της γαλλικής αντίστασης στην περίοδο του B’ Παγκοσμίου πολέμου, με ιδρυτή τον Γ. Ρενό. Παρείχε στους Άγγλους σημαντικές πληροφορίες για τις κινήσεις των γερμανικών πλοίων. Α. Τριπόλεως.Εταιρεία που ιδρύθηκε στην Τρίπολη το 1824. Φαινομενικά, σκοπός της ήταν να υπερασπίζει τα μέλη της από κάθε λογής καταπιέσεις και κακοποιήσεις που έκαναν σε βάρος τους, και γενικότερα σε βάρος των Τριπολιτσιωτών, οι στρατιώτες του Θ. Κολοκοτρώνη. Πραγματικός της όμως σκοπός, που υποστηριζόταν κρυφά από το κόμμα του Γ. Κουντουριώτη, ήταν η εξόντωση της αποκηρυγμένης από το Βουλευτικό κυβέρνησης της Τρίπολης (Εκτελεστικό). Η δράση της α., που στην προσπάθειά της να παραγκωνιστούν από το πολιτικό προσκήνιο οι στρατιωτικοί υποδαύλιζε συστηματικά τον εμφύλιο πόλεμο, οδήγησε τελικά στην ένοπλη στάση. Το κίνημα έγινε τον Φεβρουάριο του 1824, όταν 400 μέλη της α., υπό τις διαταγές του Μήτρου Μποταΐτη, προσπάθησαν χωρίς επιτυχία να ανατρέψουν την κυβέρνηση και να καταλάβουν την πόλη. Α. Φιλοχρίστων. Βραχύβιο σωματείο που ιδρύθηκε το 1875 στην Αθήνα από τους καθηγητές Α. Δ. Κυριακού, Κ. Παπαρρηγόπουλο. κ.ά., με σκοπό την ένωση των εκκλησιών, τη χριστιανική μόρφωση του λαού και την εκπαίδευση του κλήρου.Αγιοταφική Α. ή Ιερόν Κοινόν του ΠαναγίουΤάφου.Ορθόδοξη μοναχική α. που έχει έργο της την προστασία των Αγίων Τόπων και τη φύλαξη και συντήρηση των ιερών μνημείων και προσκυνημάτων. Επικεφαλής της Α.Α. είναι ο πατριάρχης Ιεροσολύμων, ενώ μέλη της έχει αρχιεπισκόπους, αρχιμανδρίτες, ιερομόναχους, μοναχούς κλπ. Από τα μνημεία και τους τόπους, των οποίων τη φύλαξη και τη συντήρηση έχει αναλάβει η Α.Α., σημαντικότερα είναι o Πανάγιος Τάφος, ο Γολγοθάς, η Κολυμβήθρα του Σιλωάμ, o Τάφος της Παναγίας στη Γεθσημανή, το Σπήλαιον της Γεννήσεως του Χριστού στη Βηθλεέμ, ο τόπος της Μεταμορφώσεως του Χριστού στο όρος Θαβώρ κ.ά. Η Α.Α. ιδρύθηκε ως τάγμα (Τάγμα των Σπουδαίων της Αγίας του Χριστού Αναστάσεως) το 326, με βάση τις αρχές του εισηγητή του μοναχισμού στην Παλαιστίνη αγίου Ιλαρίωνα. Σταθμός στην ιστορία της α. υπήρξε το έτος 638, όταν o πατριάρχης Σωφρόνης κατόρθωσε να εξασφαλίσει τα προνόμια της α. μετά την πολιορκία και κατάληψη των Ιεροσολύμων από τον Άραβα χαλίφη Ομάρ Χατάπ. Από τότε η α. –δίχως να στερηθεί τα προνόμιά της– παραμένει σε ένα εχθρικό περιβάλλον και γνωρίζει αρκετές δοκιμασίες και διωγμούς, όπως ήταν εκείνος που εξαπέλυσε εναντίον χριστιανών και Εβραίων το 996 o τότε φατιμίδης σουλτάνος. Για πρώτη φορά η α. χάνει τα προνόμιά της και διώχνεται από τη φύλαξη των ιερών, όταν οι Σταυροφόροι καταλαμβάνουν τα Ιεροσόλυμα. Όταν, όμως, o σουλτάνος Αιγύπτου και Συρίας Σαλαδίν A’ κατέλαβε την πόλη το 1187, αποκατέστησε και την α. στα παλαιά της προνόμια. Τα προνόμια αυτά ανανέωσε, μετά την κατάληψη της Κωνσταντινούπολης από τους Τούρκους, και ο Μωάμεθ Β’ ο Πορθητής. Eν Χριστώ A.Τίτλος σωματείου με πρόεδρο τη βασίλισσα Όλγα, που σκοπό είχε την πνευματική και υλική βελτίωση των φυλακισμένων. Με τον ίδιο τίτλο κυκλοφορούσε περιοδικό του σωματείου, στο οποίο καταχωρούσαν τα πεπραγμένα του. Επαναστατική A.Πολιτικό σωματείο που ιδρύθηκε κατά τη διάρκεια του Ρωσοτουρκικού πολέμου στην Αθήνα, με σκοπό την οργάνωση και ενίσχυση του απελευθερωτικού αγώνα στην Ήπειρο και τη Θεσσαλία. Με πρωτοβουλία της α., ιδρύθηκαν στη Θεσσαλία μικρές επαναστατικές ομάδες, τα σταυραδέλφια.Για την καλύτερη εκπλήρωση των σκοπών της, η α. ενώθηκε με την οργάνωση Εθνική Άμυνα,με την οποία σχημάτισε κοινή επιτροπή με πρόεδρο τον Π. Καλλιγά. Ιερή A. Ένωση επτά Φιλικών ιεραρχών, με σκοπό την προετοιμασία της Επανάστασης. Στην α. μετείχαν οι: Ανδρούσης Ιωσήφ, Δημητσάνης Φιλόθεος, Κορίνθου Ζαχαρίας, Μονεμβασίας Χρύσανθος, Ναυπλίου και Άργους Γρηγόριος, Χριστιανουπόλεως Γερμανός και Ωλένης Φιλάρετος. Ιρλανδική Δημοκρατική A.(Irish Republican Brotherhood).Ιρλανδικό επαναστατικό κίνημα που ιδρύθηκε το 1858 στις ΗΠΑ, με επικεφαλής τον Ο’ Μαχόνεϊ και σκοπό την πάλη για την ανεξαρτησία της Ιρλανδίας. Από το 1866-67 το κέντρο της οργάνωσης μεταφέρεται στην Ιρλανδία, όπου το κίνημα υποστηρίζει το Κίνημα Αυτονομίας και έρχεται σε επαφή με τον Πάρνελ. Στις αρχές του αιώνα εμπνέει τη δράση του Σιν Φέιν και των Ιρλανδών Εθελοντών, ενώ από το 1916 μετά την εξέγερση του Πάσχα της ίδιας χρονιάς, που οργάνωσαν οι Αήττητοι, ητρομοκρατική ομάδα που είχε αποσπαστεί το 1880 από την α., συμπράττει στενότερα με το κόμμα του Σιν Φέιν, στην κατεύθυνση του οποίου συγχέονται τα ίχνη της. Μεγάλη A.Εταιρεία που ιδρύθηκε μετά τη λήξη της Επανάστασης του 1821, με σκοπό την ενίσχυση του έργου της εκκλησίας. Η οργάνωση είχε τυπικό (στάδιο μύησης, όρκος) και το καταστατικό της ήταν παρόμοιο με αυτό της Φιλικής Εταιρείας.

* * *

και αδερφότητα, η (ΑΜ ἀδελφότης) [ἀδελφός]

1. συγγένεια μεταξύ αδελφών, αδελφοσύνη

2. (Εκκλ.) το σύνολο των μελών τής χριστιανικής Εκκλησίας

νεοελλ.

σύλλογος, σωματείο που αναπτύσσει φιλανθρωπική, κοινωνική ή θρησκευτική δράση

μσν.

1. συγγένεια

2. το σύνολο τών μοναχών ενός μοναστηριού

3. (ως τίτλος) μεγαλειότητα, σεβασμιότητα

αρχ.

σχέση αδελφών, αδελφική αγάπη, αδελφικότητα.